Alanya, Türkiye’nin Akdeniz Bölgesi’ndeki Antalya iline bağlı bir turizm ilçesidir. İl merkezine uzaklığı 154 kilometredir. Türkiye’nin güney sahillerinde bulunan Alanya’nın yüzölçümü 1.577 km²’dir. [1]TÜİK nüfus verilerine göre 2022’de ilçesin nüfusu 364.180 kişidir. Alanya ilçesi idari olarak Antalya iline bağlıdır, Alanya Belediyesi ve ilçesi de Antalya Büyükşehir Belediyesi sorumluluk alanına girmiştir. Alanya’ya 45 kilometre mesafede bulunan Alanya Gazipaşa Havalimanı 2012 yılında faaliyete geçmiştir.
Stratejik konumu bakımından Akdeniz’in kıyı kesimlerinde küçük bir yarımada şeklindedir. Kuzeyinde Toros Dağları uzanır. Alanya tarih boyunca; Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı gibi imparatorluklar için Akdeniz’de önemli bir kale vazifesi görmüştür. Selçuklu zamanında, I. Alaeddin Keykubad yönetimi altındaki bölge, jeopolitik bir önem kazanmıştır. Şehrin bugünkü sembollerinden Kızıl Kule, tersane ve Alanya Kalesi bu dönemde yapılmıştır.[2]
Bölgede Akdeniz ikliminin özellikleri görülmektedir. Kışın ılık ve yazın sıcak geçer. Turizm açısından Türkiye’de yüzde dokuzluk bir paya sahipken Yabancıların Türkiye’de mülk alımında ise yüzde otuzluk bir paya sahiptir. Turizm, özellikle 1958’lerden sonra gelişmeye başlayarak, ilçedeki en etkin iş kolu haline gelmiş ve bu durum bölgede nüfus artışını meydana getirmiştir. Sıcak iklimi sayesinde birçok sportif faaliyet ve kültürel etkinliğe elverişlidir.
Etimoloji
Şehir, tarih boyunca birçok defa farklı isimlerle adlandırılmıştır. Alanya ismi, Latince (Coracesium) veya Yunancaya (Korakesion) Luvi dilinde uç/çıkıntılı şehir anlamına gelen Korakassa kelimesinden geçmiştir.[3] Bizans egemenliği altındayken, Yunanca güzel/hoş dağ anlamındaki Kalonoros veya Kalon Oros adı kullanılmıştır. Selçuklu Hanedanı ise şehrin adını, I. Alaeddin Keykubad’ın isminin farklı bir türevi “Alaaddin’in şehri” anlamına gelen Alâiye’ye (علاعية) çevirmişlerdir. 13 ve 14. yüzyıla gelindiğinde ise İtalyan tüccarlar Candelore veya Cardelloro ismini kullanmışlardır. 1935 yılında Mustafa Kemal Atatürk buraya yaptığı ziyaret ile şehir isminin son halini almıştır. Söylentilere göre, bir hata sonucu telgraftaki Alâiye kelimesi Alanya şeklinde yazılmıştır. 1933 yılında ise Resmi Gazetede Alanya adının kullanılmasıyla bu isim resmilik kazanmıştır.
Tarihçe
Ayrıca bakınız: Antalya § Tarihçe
Alanya Kalesi’nden Batı Alanya ve Kleopatra Plajına bakış
Alanya Kızıl Kule ve İskele
Alanya, Antik çağlarda korsanlara, Bizans döneminde derebeylerine ev sahipliği yapmış ve nihayet Anadolu Selçukluları döneminde de başkentliğe yükselmiş ender güzellikteki tarihi bir şehirdir.
Alanya antik çağda Pamfilya ile Kilikya arasında yer almıştır. Herodot’a göre bu bölgenin insanları Truva savaşı sonrası Anadolu’ya dağılan insanların soyundan gelir.
Yapılan araştırmalarda (Kadıini Mağarası-1957) ilk yerleşimin günümüzden 20 bin yıl öncesine üst Paleotik Döneme kadar uzandığı anlaşılmıştır.
Tarihte bilinen ilk adı Coracesium’dur. MÖ 4. yüzyılda Persler’in istilası altındadır. Daha sonra korsanların barınağı olmuştur. MÖ 139 yılında Seleukos İmparatorluğu kenti istila etmiştir. Ama bundan sonra bile kent korsanların barınağı olmaktan kurtulamamıştır. MÖ 65 yılında Romalı general Gnaeus Pompeius Magnus tarafından Roma İmparatorluğu topraklarına katılan şehir, Roma’nın çöküşü ile Bizans döneminde adı da “güzel dağ” anlamında Kalonoros olur.
1204 yılında Haçlı orduları’nın İstanbul’da Latin İmparatorluğu’nu kurması üzerine Anadolu’da bir otorite boşluğu doğmuştur. Bir derebeyi olan Kyr Vart, Kilikya Ermeni Krallığı adına Kalonoros’ta hakimiyeti sağlamıştır.
Kent, 1221 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat tarafından ele geçirilmiştir. Sultan Alaaddin Keykubat derebeyi Kyr Vart’ın kızıyla evlenerek kenti yeniletmiş ve kışlık başkent yapmıştır. Kentin adını da Sultan Alaaddin’in şehri anlamına gelen Alâiye olarak koymuştur. Alaaddin Keykubat döneminde şehir en parlak günlerini yaşar. Bugünkü kale, tersane ve hala ayakta duran yapıların birçoğu o dönemdendir.
1300 yılında Anadolu Selçukluları’nın dağılması sonucu şehir Karamanoğlu Beyliği’nin egemenliğine girer. Konya merkezli Karamanoğulları, 1427 yılında şehri 5 bin altın karşılığı Mısır Memluk Sultanlığı’na satar.
Nihayet Anadolu’da birliğin sağlanması ve Osmanlı Beyliği’nin öne çıkması ile Alâiye, 1471 yılında Fatih Sultan Mehmet’in komutanlarından Gedik Ahmet Paşa tarafından Osmanlı Devleti topraklarına dahil edilir.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Alâiye, önce Kıbrıs Eyaletine bağlanır (1571), ardından Konya Vilayetinin sancağı yapılır (1864), sonra Antalya sancağına (1868) ve nihayet 1871 yılında da Antalya’nın ilçesi yapılır.
1931 yılında Mustafa Kemal Atatürk programında olmamasına rağmen Alaiye’yi ziyaret etmiş ve bu jeste karşılık da dönemin belediye başkanı Hüseyin Hacıkadiroğlu, Alaiye halkı adına ziyaret sonrası Atatürk’ün seyahat etmekte olduğu gemiye Alaiyelilerin sevgi, saygı ve bağlılıklarını ileten bir telgraf çekmiştir. Ancak o zamanlarda karadan gemiye çekilen telgrafların tamamı Çanakkale üzerinden iletildiğinden, Atatürk’ün eline ulaşan telgrafta Alaiye’nin adı yanlışlıkla Alanya olarak yazılmıştır. Bunu fark eden Atatürk, Sultan Alaaddin’in şehrinin adının Alanya olarak değiştirilmesi talimatını vermiştir.[4] Cumhuriyet döneminde Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ile bundan sonra kent Alanya adını almıştır.
Siyaset ve yönetim
Ana madde: Türkiye’nin idari bölümleri
Alanya 1872 yılında bir belediye olarak kurulmuş ve 1901’de ilk belediye başkanını seçmiştir. Bugün Alanya, Alanya Belediyesi tarafından, otuz yedi üyeden oluşan bir belediye meclisi ve bir belediye başkanı tarafından yönetilmektedir. Belediye meclisinde yirmi dört üye Cumhuriyet Halk Partisi’nden, dokuz üye Milliyetçi Hareket Partisi’nden ve dört üye İyi Parti’dendir. Cumhuriyet Halk Partisi’nden Osman Tarık Özçelik, 2024 yılında, 2014’ten beri belediye başkanlığı yapan Adem Murat Yücel’den sonra belediye başkanı seçilmiştir. Seçimler her beş yılda bir yapılır ve bir sonraki seçim Mart 2029’da gerçekleştirilecektir.
Alanya İlçesi, şehir merkezi dahil olmak üzere 17 belediyeye ve 92 köye bölünmüştür. 2014’te değişen büyükşehir yasası ile beraber 17 belediye mahalleye çevrilmiştir, şu anda 102 mahallesi bulunmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan beri Antalya İli’nin bir parçası olan Alanya, birçok yerel politikacı tarafından ayrı bir Alanya İli olma talebiyle desteklenmiş ve bu pozisyon yabancı sakinler dernekleri tarafından da desteklenmiştir.
Alanya Belediyesi’nin yanı sıra, Alanya Kent Konseyi de şehir politikalarına yönelik önerilerde bulunarak Alanya belediyesini desteklemede önemli bir rol oynamaktadır. Yerel topluluk ile yönetim organları arasında bir köprü görevi gören konsey, dört meclis ve 24 çalışma grubundan oluşmaktadır. Başkan Nurhan Özcan liderliğindeki konsey, Alanya’nın yönetimi ve gelişimini artırarak etkili iletişim ve iş birliğini kolaylaştırmaktadır.
Belediye başkanları listesi
Bu maddede Alanya belediye başkanları listesi yer almaktadır.
Belediye başkanları listesi
Osmanlı dönemi
№ Belediye başkanı Görev Başlangıcı Görev Bitişi
1 Ahmet Asim Bey 1901 1904
2 Hacı Hafız Kadri 1904 1905
3 Ahmet Talat Görgün 1905 1922
Cumhuriyet dönemi
№ Belediye Başkanı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Parti
1 Ahmet Talat Görgün 1922 1927 Cumhuriyet Halk Partisi
2 Hüsnü Şifa 1927 1930
3 Hüseyin Hacikadiroğlu 1930 1936
4 Hüseyin Okan 1936 1942
5 Şükrü Ulusoy 1942 1950
6 Mithat Görgün 1950 1959 Demokrat Parti
7 Yahya Barcin 1959 1960
8 İzzet Azakoğlu 1963 1973 Adalet Partisi
9 Eşref Kahvecioğlu 1973 1980
10 Şevket Tokuş 1980 1982 Askerî
11 Sıtkı Ulu 1982 1984 Halkçı Parti
12 Müstakbel Dim 1984 1989 Anavatan Partisi
13 Cengiz Aydoğan 1989 1999
14 Mustafa Bekar 1999 1999 Cumhuriyet Halk Partisi
15 Hasan Sipahioğlu 1999 2014 Anavatan Partisi
16 Adem Murat Yücel 2014 2024 Milliyetçi Hareket Partisi
17 Osman Tarık Özçelik 2024 Görevde Cumhuriyet Halk Partisi
Mahalleler
Akçatı
Akdam
Alacami
Alara
Aliefendi
Asmaca
Avsallar
Bademağacı
Basırlı
Başköy
Bayırköy
Bayırkozağacı
Bektaş
Beldibi
Beyreli
Bıçakçı
Bucakköy
Burçaklar
Büyükhasbahçe
Büyükpınar
Cikcilli
Cumhuriyet
Çakallar
Çamlıca
Çarşı
Çıplaklı
Değirmendere
Demirtaş
Dereköy
Dinek
Elikesik
Emişbeleni
Fakırcalı
Fığla
Gözübüyük
Gözüküçüklü
Güllerpınarı
Gümüşgöze
Gümüşkavak
Güneyköy
Güzelbağ
Hacet
Hacıkerimler
Hacımehmetli
Hisariçi
Hocalar
İmamlı
İncekum
İspatlı
İshaklı
Kadıpaşa
Karakocalı
Karamanlar
Karapınar
Kargıcak
Kayabaşı
Kestel
Keşefli
Kızılcaşehir
Kızlarpınarı
Kocaoğlanlı
Konaklı
Kuzyaka
Küçükhasbahçe
Mahmutlar
Mahmutseydi
Oba
Obaalacami
Okurcalar
Orhanköy
Öteköy
Özvadi
Paşaköy
Payallar
Saburlar
Sapadere
Saray
Seki
Soğukpınar
Sugözü
Süleymanlar
Şekerhane
Şeyhler
Taşbaşı
Tepe
Tırılar
Tophane
Toslak
Tosmur
Türkler
Türktaş
Uğrak
Uğurlu
Uzunöz
Üzümlü
Yalçı
Yasırali
Yaylakonak
Yaylalı
Yenice
Yeniköy
Yeşilöz
Coğrafya
Ayrıca bakınız: Türkiye coğrafyası
İlçedeki Sapadere Kanyonu’ndan bir görünüm (Temmuz 2011)
Antalya Körfezi’nde, Anadolu’nun güney sahili boyunca Pamfilya ovasına yerleşmiş, kuzeyinde Toros Dağları ve güneyinde Akdeniz bulunan, Türk Rivierası sınırları dahilinde, kıyı şeridi boyunca 70 kilometrelik alana sahip bir ilçedir.[5] Batıdan doğuya sahil şeridi boyunca Manavgat ilçesi, kuzeybatı kısımlarında dağlık bir araziye sahip Gündoğmuş ilçesi, kuzeyinde Hadim, doğusunda Taşkent ve Sarıveliler, güneydoğusunda ise Gazipaşa ilçeleriyle çevrilidir.[6] Manavagat, Side ve Selge gibi eski şehirlere ev sahipliği yapmaktadır.
Pamfilya ovası, denizin ve dağların arasında izole edilmiş, tipik Doğu Akdeniz kozalaklı-sklerofil-geniş yapraklı ormanlara sahiptir. Bu ormanlarda Lübnan sediri, yıl boyunca yapraklarını dökmeyen makiler, incir ağaçları ve karaçam yetişmektedir.[7] Antalya’nın doğusu ve Alanya’da dağlar genellikle başkalaşım kayaçlarından meydana gelmektedir. Bu oluşumla birlikte kayaların yüksekten alçağa hareket etmesi sonucu ilçe bölünmüştür. Böylece Mahmutlar, Sugözü ve Yumrudağ bölgeleri oluşmuştur. Benzer bir litojik hareketin şehrin altında da oluştuğu gözlemlenmiştir.[8] Boksit, alüminyum cevheri, ilçenin kuzeyinde sıkça görülür ve mayınlı olabilme ihtimali vardır.[9]
Bölgenin belirgin özelliklerinden birisi de kayalık özelliğe sahip yarımadanın doğu ve batı olarak bölünmüş olmasıdır. Limanı, ilçe merkezi ve Keykubat sahili isimlerini, I. Alaeddin Keykubad’ın buraya yerleşmesi sonucu almışlardır. Damlataş sahili adını, meşhur Damlataş Mağarası’ndan almıştır. Kleopatra sahili ise ilçenin batısındadır. Kleopatra Plajı adı muhtemelen bir efsaneye dayanmaktadır. Efsaneye göre, İmparator Marcus Antonius ve Kleopatra burada balayılarını geçirdikten sonra, İmparator şehri düğün hediyesi olarak Kleopatra’ya vermiştir.[10][11] Atatürk bulvarı şehrin ana caddesidir ve denize paralel uzanır. Caddenin güneyinde birçok turistik bölge bulunur. Kuzeyde ise dağlık alanlar uzanır. Çevre Yolu Caddesi ve diğer büyük caddeler, kuzeyden ilçe merkezini çevrelemektedir.
İklim
Ayrıca bakınız: Türkiye iklimi
Alanya tipik bir Akdeniz iklimine sahiptir. Akdeniz havzası kışın çok fazla yağış getirir, yazları ise kışa oranla daha uzun, sıcak ve yağışsız geçer.[12] Bu durum, turizmde “güneş gülümsüyor” sloganına ilham kaynağı olmuştur.[13] Pek sık olmasa da kıyıya yakın bölgelerde sağanak yağış yıl içinde görülür.[14] Toros Dağları’nın denize yakın olması sise neden olur ve çoğu sabah gökkuşağı oluşur. Sıcak günlerde sıklıkla olmasa da dağların yüksek kesimlerine kar yağmaktadır. Alanya’da deniz suyunun yıllık ortalama sıcaklığı 21,4 °C (71 °F), Ağustos ayında ise 27,9 °C (82 °F)’dir.[15]